Inleiding

 

Vrijwilligers zetten zich in ‘er te zijn’, daar waar mensen hen nodig hebben. Ongeacht de plaats waar de vrijwilliger ondersteuning biedt, is kennis op het gebied van veiligheid en hygiëne van groot belang. Besmettingsrisico’s voor de stervende, de mantelzorger én de vrijwilliger moeten waar mogelijk voorkómen worden.

Voor het hospice is het belangrijk dat er een duidelijk beleid is op het gebied van veiligheid en hygiëne. Dit moet bekend zijn bij gast, mantelzorger én vrijwilligers. Vrijwilligers moeten worden geschoold in het veilig en hygiënisch werken.

 

 

Hygiëne en veiligheid

 

De volgorde van te nemen maatregelen is:

• Voorkom blootstelling;
• Scheid besmettingsbron van de omgeving;
• Pas beschermingsmaatregelen routinematig toe;
• Schakel de GGD in bij besmettelijke ziekten

 

Hoe geeft het Hospice daar invulling aan?

Door invulling te geven aan richtlijnen voor:

1. Persoonlijke hygiëne vrijwilliger;
2. Handhygiëne;
3. Voedselbereiding;
4. Hygiëne in huis en huishouden:

• Wasgoed;
• Afval;
• Schoonhouden van ruimtes.

 

De verpleegkundigen begeleiden de vrijwilligers in het hygiënisch werken en geven instructie in het gebruik van beschermende maatregelen zoals handschoenen en mondmaskers.

Omgaan met hygiënische richtlijnen is vooral een kwestie van gezond verstand. Overleg bij twijfel met de verpleegkundige.

Zie hoofdstuk 4 voor een uitgebreide beschrijving van te nemen stappen rond hygiëne.

 

 

Richtlijnen rond hygiëne thuis en in het hospice

 

Richtlijnen in verband met persoonlijke hygiëne

 

Om te beginnen: Zorg altijd voor je eigen gezondheid en fitheid!

 

Kleding:

• draag goed wasbare kleding;
• overweeg altijd of aanvullend beschermende maatregelen noodzakelijk zijn.

 

Nagels en haar:

• houd nagels kort;
• kunstnagels en bladderende nagellak vormen extra besmettingsbron;
• draag lang haar gebonden.

 

Sieraden:

• doe sieraden aan hand, pols en hals tijdens handelingen met gast af, zij zijn een infectiebron en vormen een risico op huidbeschadiging.

 

Zakdoeken:

• gebruik wegwerpzakdoeken;
• eenmalig gebruiken;
• was handen na gebruik.

 

Infectie van vrijwilliger:

• werkzaamheden tijdelijk staken;
• werkzaamheden voortzetten met bescherming (b.v. mondmasker);
• een mondmasker, omsluit mond en neus volledig en is voor eenmalig gebruik.

 

In de volgende situaties het van belang beschermende kleding, bijv. een overschort, te dragen:

• bij chronische hoesters;
• bij huidziekten;
• bij infectieziekten;
• bij decubitus en andere huidwonden;
• in situaties waarbij bloed of lichaamsvocht kan voorkomen;
• in situaties waarbij je eigen kleding nat of vies kan worden.

 

 

Richtlijnen in verband met handhygiëne

 

Wanneer handen wassen:

• voor het bereiden en toedienen van voeding;
• voor en na zorghandelingen zoals insmeren, wisselligging, gebit/tanden poetsen, hulp bij po, postoel of toiletgang, het wassen van de gast;
• na niezen of neussnuiten.

 

Hoe reinigen:

• voor verzorgen van de gast de sieraden af, pas na werk met gast weer om;
• kraan goed opendraaien, een flinke straal;
• water, warm maar behaaglijk;
• handen flink nat maken;
• laag zeep (liefst vloeibaar);
• 10 seconden goed wrijven, let op duimen, vingertoppen, ruimte tussen vingers, polsen;
• 20 seconden goed spoelen, vingertoppen naar beneden;
• afdrogen met papieren- of schone handdoek of keukenrol;
• kraan hiermee sluiten;
• gebruikte handdoek weggooien (was).

 

Huidproblemen:

• Bij huidproblemen door zeep: eventueel alcohol i.p.v. zeep;
• alcohol reinigt niet, dus niet gebruiken bij zichtbare verontreiniging en alcohol droogt de huid uit;
• bij gebruik handcrème: tubes, geen potjes;

 

Handschoenen aan:

• bij het gebruik van speciale zalven;
• bij het verschonen van het bed en het wassen van de gast/gast bij diarree;
• bij het opruimen van bevuild wasgoed met ontlasting, urine, braaksel bloed e.d.;
• bij reële kans op contact met besmette bronnen;
• bij contact met bloed;
• bij contact met lichaamsvocht, verontreinigde voorwerpen, bijvoorbeeld verontreinigde kleding of beddengoed;
• bij huidproblemen;
• bij het wassen van de stuit bij een gast met diarree;
• bij mondverzorging bij bloedend tandvlees;
• bij inbrengen van zetpillen.

 

 

Extra hygiënische maatregelen

 

Deze dienen toegepast te worden bij:

• gasten/gasten met open wonden;
• diarree;
• andere oorzaken of aandoeningen/ziekten waarbij besmetting mogelijk kan zijn;
• een gast/gasten die gevoelig is/zijn voor besmetting van buiten af.

 

Extra hygiënische maatregelen zijn:

• handen wassen;
• alle benodigde materialen klaarleggen;
• afvalbak en waszak binnen bereik hebben;
• overschort aan doen;
• handschoenen dragen.

 

De maatregelen worden getroffen bij de volgende handelingen:

• wasbeurt;
• huid kloppen met Sanyrene, door verpleegkundige 2x daags;
• verschonen van het bed;
• verschonen van de gast;
• po, postoel en toiletgang.

 

Maatregelen na de zorgbehandeling:

• materialen direct schoonmaken of in afvalbak deponeren;
• materiaal ontsmetten zoals po, bekkentjes e.d. in de po-spoeler, ook het leeggooien van de po;
• afvalbakken legen;
• toilet ontsmetten;
• plastic overschort na gebruik in vuilnisbak.

 

Bij huidaandoeningen van de vrijwilliger:

• wondjes afplakken;
• pleister; afsluitend en waterafstotend.

 

 

Richtlijnen in verband met hygiëne in de keuken

 

Voedselbereiding algemeen:

• let op met rauwe voedingsmiddelen;
• let op besmetting via handen en keukengerei;
• keukengerei na gebruik direct in vaatwasser, niet hergebruiken.

 

Bereiding in de magnetron:

• let op gaarheid product, ongelijkmatige verhitting, draai regelmatig, ook na uitschakeling.

 

Voedselvergiftiging:

• op warme én koude dagen;
• snelle bacteriegroei bij kamertemperatuur; laat dus niet lang buiten de koelkast staan.
• 10 à 50°C ideaal voor groei, onder 0°C bevriezing, maar géén sterfte van de bacteriën!
• zieken behoren tot risicogroep.

 

Voedingsmiddelen:

• Salmonella risico bij eieren:            
  bak dooier door en door gaar; kook minstens 7 minuten; voorkom besmetting door de  buitenschil.

 

• melk is gevoelig voor bederf:
  rauwe melk koken; gesteriliseerde producten na openen ook koken; koel bewaren.

 

• inhoud niet in één keer gebruikt?
  bewaar in koelkastdoos of schaal (bol = bedorven); noteer op het product de datum van opening!!

 

Wat te doen om besmetting met bacteriën te voorkomen?

• gebruik schoon linnengoed;
• vaatdoek elke dag verschonen, no nodig vaker;
• was handen met zeep voor en na contact met voedsel;
• raak voedsel zo min mogelijk aan met handen;
• dek voedsel af (ook in koelkast);
• ontdooi voedsel in een schaal in de koelkast, schaal daarna spoelen met heet water;
• houdt rauwe producten gescheiden van bereid voedsel;
• reinig koelkast, liefst tweewekelijks;
• koop bederfelijke waren op laatste moment in en leg meteen koel;
• voedsel koel en droog bewaren;
• bereid gerechten zo kort mogelijk tevoren;
• bij warm houden voedsel: zo heet mogelijk;
• afval direct opruimen in goed gesloten vuilnis(bio)bakken.

 

Uitgebreide beschrijving van te nemen stappen rond hygiëne

 

Wasgoed (let op wasvoorschrift):

• contact met bloed of andere lichaamsvloeistoffen, direct wassen;
• witte was en was gebruikt in badkamer of toilet boven 80°C;
• overige witte was 30 minuten in verdund bleekmiddel;
• overige was met biologisch middel (Biotex) met langste wasprogramma;
• bevuild beddengoed met handschoenen afhalen:
• wegwerp handschoenen!

 

Afval:

• gebruik binnenzak in pedaalemmer;
• luiers en verbandmateriaal in afvalbak;
• pas op met gebruikte naalden (bij prikken aan een naald altijd contact coördinator, protocol prikincidenten); in naaldencontainer direct na gebruik door verpleegkundige
• zakken zo kort mogelijk voor ophalen aan straat.

 

Naalden:

• bij gebruik van naalden, moeten deze in een naaldencontainer worden weggegooid;
• de naaldencontainers mogen nooit worden geopend;
• de naaldencontainers mogen niet te vol worden en er moeten altijd reserve-exemplaren aanwezig zijn;
• de naaldencontainers worden op de daarvoor bestemde adressen ingeruild voor lege
• exemplaren (apotheek).

 

Lichaamsstoffen:

• afvoeren via toilet of po-spoeler; ook het leeggooien van po, urinaal en bekken; sluit voor spoelen wc-deksel en reinig regelmatig wc.

 

Schoonmaken huiskamer, keuken, toilet en vloer:

• gebruik gescheiden werkmateriaal voor diverse ruimtes;
• schoonmaakspullen schoonspoelen en laten drogen voor het opbergen;
• alleen kunststof borstels gebruiken omdat hout moeilijk te reinigen is;
• gladde vloeren eerst zuigen voor het schoonmaken;
• gebruik handschoenen bij reinigen, na reinigen ontsmetten;
• goed schoonmaken reduceert aantal micro-organismen en voorkomt ongedierte;
• bij toilet: contactpunten goed reinigen, bril, lichtknop/schakelaar, deurknop, beugels, kranen en po spoeler;
• bij diarree extra reinigen en ontsmetten.

 

Kwaliteit van het water:

De warmwaterinstallatie van een hospice of bijna-thuis-huis moet voldoen aan de richtlijnen die het waterleidingbedrijf eraan stelt om groei van de bacterie die Legionella-infecties veroorzaakt te voorkomen. Het water moet hierop periodiek gecontroleerd worden.

Zie ook: Huishoudelijke verzorging → Legionella spoelen.

Vrijwilligers en cytostatica

 

Cytostatica zijn geneesmiddelen die ingezet worden bij de chemotherapeutisch behandeling van vooral kankerpatiënten. Het zijn stoffen die de celdeling van tumoren beïnvloeden, waar ze celgroeiremmende of celdodende werking hebben. Zij tasten echter niet alleen de tumorcellen aan, maar ook de gezonde cellen. Voor de gast zullen de voordelen uiteindelijk groter zijn dan de nadelen. Voor de mantelzorger, vrijwilliger en hulpverlener ligt dit anders. Zij zijn in feite gezond, waardoor het in aanraking komen met cytostatica alleen maar nadelige gevolgen heeft. Het is dan ook belangrijk dat er, door het nemen van maatregelen en het naleven van voorschriften, wordt gestreefd naar een zo laag mogelijke blootstelling aan cytostatica. Arbo wetgeving verplicht de werkgever om werknemers te beschermen tegen risico’s.

Binnen het hospice kunnen medewerkers in contact komen met cytostatica en met uitscheidingsproducten van gasten die met cytostatica worden behandeld. Dit komt onder andere doordat gasten steeds vaker poliklinisch worden behandeld en hierdoor (oraal, onderhuids en in een spier)  cytostatica naar huis meenemen. Probleem is dat orale cytostatica niet als zodanig herkenbaar zijn voor gast en medewerkers.

In de thuissituatie zijn uitscheidingsproducten de meest voorkomende besmettingsbronnen.

Dit betekent dat urine, ontlasting, braaksel, (wond- en drain-)vocht, bloed, speeksel en sputum, sperma, na toediening van cytostatica als besmet materiaal behandeld dienen te worden.

Het hospice zal met betrekking tot cytostatica haar vrijwilligers informeren of bij een gast sprake is van een risico én op welke wijze zij de kans op contact met cytostatica of met uitscheidingsproducten zo klein mogelijk kunnen maken.

 

Prikaccidenten

 

Een prikaccident is een gebeurtenis waarbij iemand op zodanige wijze in contact komt met bloed of andere lichaamsvloeistoffen, dat hij of zij risico loopt besmet te worden met Hepatitis B, Hepatitis C en/of HIV. Dit kan gebeuren door prik-, spat-, snij- en bijtongevallen.

Vrijwilligers lopen hiertoe geen grote kans. Maar, áls er zich echter een zogenaamd prikaccident voordoet moet de coördinator hiervan onmiddellijk op de hoogte worden gesteld. Deze verwijst de vrijwilliger door naar een arts.

In het geval van een prikaccident kan de coördinator aan de hand van een checklist een risico-inschatting maken en bepalen hoe er behandeld moet worden.

Door registratie van de prikaccidenten  wordt duidelijk of er juist gehandeld wordt en of er behoefte is aan meer voorlichting.

 

 

Dagelijkse afspraken (ochtend-)zorg rondom de gast en gastenkamer

 

Omdat het voor de gasten fijner is om niet iedere keer een andere vrijwilliger te zien, is de afspraak in het begin van de dienst gemaakt wie er voor welke gast gaat zorgen. 

Vrijwilligers en verpleegkundigen verdelen de zorg voor gasten. In principe verzorgen de vrijwilligers de gasten, tenzij er bijzondere omstandigheden zijn waardoor de verpleegkundige bij de zorg betrokken dient te zijn.
Naast de persoonlijke verzorging verschoont de vrijwilliger het bed, vult de handdoeken aan, maar vooral moet gekeken worden naar de hele voorraad in het kastje.                                    Handschoenen, “billendoekjes”, incontinentiemateriaal, schoon bekken, maar ook weer schone ondersteek. In overleg wordt verdere hulp voor de gast afgestemd.

Als verdere hulp niet nodig is, zorgt de vrijwilliger voor de bloemen, lucht even de kamer, neemt met een doekje de tafeltjes af, leegt de prullenbak.
Nadat de zorg klaar is, ruimt de vrijwilliger de badkamer op, leegt de afvalemmer, en maakt evt. het toilet / wastafel schoon.

 

Huishoudelijke verzorging

 

Logboek huishoudelijke verzorging staat in de ronde kast op de administratie

 

Algemeen

 

Gasten van het Hospice verkeren in de laatste (terminale) fase van hun leven.

In deze laatste fase van het leven zijn mensen overgevoelig voor geluid en geuren.

Op de gastenkamers wordt daarom niet gestofzuigd, het geluid hiervan wordt door de gast als zeer hinderlijk wordt ervaren.

Daarom ook geen sterk ruikende schoonmaakmiddelen gebruiken.

Huishoudelijke medewerkers zijn onmisbaar. Het is belangrijk dat ze zich bescheiden opstellen en in rust hun werk uitvoeren.

Hygiëne bij de gast

• Bij elke gast handschoenen aan
• Elke kamer schoon water en schone doekjes gebruiken

 

Dagelijks

 

Afstemmen met vrijwilligers en / of verpleegkundige in verband met werkvolgorde, ‘s morgens, hoe het met de gasten gaat, wat de beste tijd is om de kamer schoon te maken.

Bij nieuwe gasten: zijn er bijzonderheden waarmee rekening gehouden moet worden?

Mocht je de gast niet kennen, je voorstellen en (eventueel) uitleggen wat je gaat doen.

Alles afnemen + vloer van kamer en badkamer dweilen.

Douche, wc, wastafel, ook als de gast hier geen gebruik van maakt schoonmaken.
douchestoel of po-stoel afnemen
deuren + deurklinken als laatste afnemen.

Door schoonmaakbedrijf:
wordt in de algemene ruimtes alles volgens rooster afgenomen en de vloeren gestofzuigd of  gedweild:

• WC’s;
• hal;
• woonkamer;
• keuken;
• logeerruimte, als hij in gebruik is;
• kantoren;
• zorgen voor aanvulling wc-papier en papieren handdoekjes, zeep en alcohol.

 

Wekelijks

Legionella spoelen

• Elke maandag legionella spoelen in alle ruimtes ook die niet in gebruik zijn of zelden gebruikt worden.
• Warmwaterkraan 2 minuten laten lopen.
• Aftekenen als het gedaan is à zie lijst in logboek hh verzorging

Overige ruimte

1x per week schoonmaken afnemen en vloeren dweilen/stofzuigen, te verdelen over de week.

• Water in het putje van de badkamer laten lopen (ter voorkoming van stank, aangezien de badkamer weinig gebruikt wordt).
• Zuurstof apparaat (O2)
  Aan de achterkant zit een filter, deze dient 1x per week met de stofzuiger uitgezogen te worden. 

• Luchtzuiveringsapparaat op de gastenkamers
  Regelmatig (1x per…..) filter vervangen.

 

Als een gast is overleden

• Familie ruimt eerst de kamer op.
• Vrijwilligers doen daarna (indien er tijd voor is) alvast een eerste schoonmaak (bed, nachtkastje).
• Wat zij hebben schoongemaakt noteren ze in het logboek van de huishoudelijke verzorging en op de lijst die hoort bij schoonmaak kamer na overlijden.
  Alles goed afnemen van boven naar beneden.
  Wc-papier en handdoekjes aanvullen en eventueel zeep en alcohol.
• Lijst aan binnenkant kast invullen en indien compleet inleveren bij coördinator.
• Verder schoonmaken als dagelijks, alles van de muur afzetten, ook bank, tafel, relaxstoel.

 

Als er een nieuwe gast komt

• De kamer nog even nakijken.
• Vloer stofvrij maken d.m.v. dweilen.

 

Werkzaamheden die incidenteel gebeuren (in opgespaarde tijd)

• kantoren
• hogere ruimtes spinrag
• bovenop de keukenkasten
• de ruimtes bovenverdieping
• gordijnen overige ruimtes